باغ بر بنیاد شاهنامه فردوسی

در بسیاری از داستان‌های شاهنامه فردوسی از باغ،کاخ، شهر، ایوان و شارسان‌ یاد شده که سیمای نخستین آنها در گذر زمان و دوران چندهزارساله دگرگونی‌هایی را پذیرفته است. این عناصر از محتوا و مفهوم نخستین خود به دلایل و عواملی که پرداختن به آن در مجال این گفتار نیست فاصله گرفته یا با حفظ پاره‌ای از جزئیات معنای عملکردی و مفهومی آن رنگ باخته، ولی هنوز نشانه‌هایی از جلوه‌های نخستین آن برجاست. به مدد پاره‌ای از گزارشات در تاریخ باستان و ادبیات ایرانی می‌توان چهره‌ای از مفهوم شهر یا باغ را در ایران در دوران آغازین پیدایش آن در ذهن ترسیم کرد. در این جستار با اشاره‌ای به چند گواه از این دست برای روشن‌کردن بهر کوچکی از آن پرداخته می‌شود. یکی از منابع اصیل ایرانی که می‌توان از آن به پیدایش باغ و چهره نخستین یا نزدیک به آن دست پیدا کرد، گفتارهای حکیم فردوسی در شاهنامه اوست. هرچند در این نامۀ نامور پاره‌ای از رویدادها با جزئیات تمام گفته شده و خواننده خود را میان کارزار می‌بیند، در بسیاری از جای‌ها دوران‌ درازی را کوتاه و یا در پوششی نهان داشته که بر پژوهندگان است، آن را از نهفت بیرون آورند و آشکار سازند. چه بسا گفتار فرزانۀ توس روشن است و سینۀ سینا می‌خواهد.